آیا تصور میکنید که مهندسی شیمی؛ یعنی حفظ فرموله اي ریز و درشت و کار در آزمایشگاه هاي شیمی؟ آیا فکر میکنید که دانشجویان این رشته باید شیفته علم شیمی باشند؟ اصلاً هیچ فکر کرده اید که چرا فقط داوطلبان گروه ریاضی و فنی میتوانند وارد این رشته شوند؟ آیا میدانید که مهندسی شیمی زائیده ضرورت و نیاز صنعت مکانیک، الکترونیک و عمران است؟ براي مثال به مرور زمان صنعت به مهندس مکانیکی احتیاج پیدا کرد که از تحولات و
فرآیندهاي شیمیایی اطلاع داشته باشد و بتواند دستگاه هایی را طراحی کند که در آنها فرآیندهاي شیمیایی اتفاق میافتد.در نتیجه شروع به تربیت مهندسین مکانیکی کرد که بیش از معمول تحصیل کردگان این رشته از علم شیمی مطلع باشند. این دسته از متخصصان، همان مهندسین شیمی هستند.این رشته با 9 گرایش صنایع غذایی، صنایع شیمیایی معدنی، صنایع گاز، صنایع پتروشیمی، صنایع پلیمر، صنایع پالایش، طراحی فرآیندهاي صنایع نفت، بهره برداري از منابع نفت و شیمیایی سلولزي؛ یکی از رشته هاي گسترده دانشگاهی است. البته در دوره کارشناسی هر یک از گرایش هاي فوق، تنها 12 یا 13واحد تخصصی دارند و بیشتر واحدهایشان مشترك است. گرایش صنایع شیمیایی معدنی اکتشاف و استخراج مواد معدنی به رشته معدن باز میگردد، اما فرآورده هاي مواد معدنی در حیطه مهندسی شیمی گرایش شیمیایی معدنی قرار دارد. هر کارخانه تولید مواد غیرآلی مثل سیمان، گچ، شیشه نسوز و دیرگداز داراي یک فرآیند است؛ یعنی از زمانی که مواد اولیه وارد کارخانه می شود تا زمانی که محصول خارج می گردد، فرآیندي روي آن انجام می گیرد که طراحی این فرآیند برعهده مهندس شیمی صنایع شیمیایی معدنی است. همچنین تولید هر ماده معدنی مثل کودهاي شیمیایی معدنی، حشره کش ها، نمک ها، رنگ هاي معدنی و حتی لعاب روي کاشی ها در حیطه کار مهندس شیمی این گرایش قرار دارد.


دروس مشترك در گرایشهاي مختلف مهندسی شیمی :
ریاضیات عمومی، شیمی عمومی، فیزیک، معادلات دیفرانسیل، ترمودینامیک، موازنه انرژي و مواد، ریاضیات مهندسی، نقشهکشی صنعتی، برنامهنویسی وشناخت کامپیوتر، شیمی آلی، استاتیک و مقاومت مصالح، مکانیک سیالات، انتقال حرارت، شیمی تجزیه، شیمی فیزیک، انتقال جرم، عملیات واحد ، کنترل فرآیندها، طرح و اقتصاد مهندسی، کاربرد ریاضیات در مهندسی شیمی، کارگاه، پروژه یا طراحی پروژه. بسیاري از دروس این رشته همراه با آزمایشگاه
است.
دروس تخصصی گرایش صنایع شیمیایی معدنی :
مهندسی احتراق، صنایع شیمیایی معدنی، عملیات واحد صنعتی مکانیکی.

گرایش صنایع پتروشیمی :
وظیفه مهندسی پتروشیمی، طراحی دستگاه ها و فرآیند تولید مواد مختلف از جمله کودهاي شیمیایی، شوینده ها، فرآورده هاي پلیمري (مواد اولیه پلاستیک ها، لاستیک ها و الیاف مصنوعی) و مواد شیمیایی (اسیدها، حلال ها) از نفت و برش هاي نفتی است.
دروس تخصصی دانشجویان این رشته بیشتر کتاب جامع آشنایی با رشته هاي مختلف دانشگاهی و در مورد کاتالیزورهاي صنعتی است که در رآکتورها به کار میرود.
دروس تخصصی گرایش صنایع پتروشیمی :
فرآیندهاي پتروشیمی، مقدمات و پالایش، مبانی و تکنولوژي پلیمر

گرایش صنایع گاز :
عمق چاهی که براي استخراج گاز زده میشود، قطر لوله هاي که گاز را از چاه به پالایشگاه یا از پالایشگاه به شبکه هاي شهري منتقل میکند، نحوه انتقال گاز از چاه به پالایشگاه، نحوه گرفتن گاز CO2از این ماده (براي جلوگیري از خورده شدن لوله ها)، نحوه شیرین کردن گاز ترش ( گاز اولیه اي که از چاه استخراج می شود و قابل مصارف شهري و … نیست) همه در حیطه فعالیت یک مهندس شیمی گرایش گاز قرار دارد.
دروس تخصصی گرایش صنایع گاز :
انتقال و توزیع گاز، فرآیند گاز، مهندسی احتراق

گرایش صنایع پلیمر:
این گرایش تا سال 1362یکی از گرایش هاي مهندسی شیمی بود، اما در حال حاضر به عنوان یک رشته مستقل با دو گرایش صنایع پلیمري و تکنولوژي و علوم رنگ در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی ارائه میشود. البته هنوز در تعداد محدودي از دانشگاه هاي کشور، مهندسی پلیمر یکی از گرایشهاي مهندسی شیمی است و دانشجویان این گرایش نهایتاً در یکی از زمینه هاي پلیمر مثل فرایند شکل دهی پلیمر یا طراحی واحدهاي صنعتی تولید پلیمر تبحر پیدا می کنند.

گرایش شیمیایی سلولزي :
یک مهندس شیمی گرایش شیمیایی سلولزي در زمینه تبدیل چوب به کاغذ تخصص دارد. به همین دلیل نیز محل تحصیل دانشجویان این رشته دردانشکده فنی پردیس 3 واقع در استان گیلان ـ رضوانشهر (چوکا) میباشد. قسمت عمده چوب از سلولز تشکیل شده است. همچنین ضایعات کشاورزي مثل پوست برنج، سبوس برنج و ضایعات برگ درختان داراي مقادیر قابل توجهی سلولز است که این ضایعات در بسیاري از نقاط به عنوان یک عنصر مزاحم سوزانده شده و باعث آلودگی محیط زیست می شود. اما امروزه در کشورهاي دیگر از همین ضایعات براي تولید یک نوع سوخت به نام “اتانول” که در ترکیب با بنزین، سوخت بسیار خوبی است؛ استفاده می شود. و در این فرآیند مهندسین شیمیایی سلولزي نقش بسیار مهمی را برعهده دارند.

گرایش صنایع غذایی :
یکی از کاربردهاي مهندسی شیمی در تولید مواد غذایی و بخش هاي صنایع غذایی مانند میکروبیولوژي غذا، شیمی غذا و کنترل کیفی صنایع غذایی است.براي مثال در سوپرمارکتها و فروشگاهها، مواد غذایی بیشتر به حالت کنسرو وجود دارد که تهیه این کنسروها با حفظ اصول ایمنی و بهداشتی نیاز به یکسري محاسبات دارد که این محاسبات توسط یک مهندس شیمی صنایع غذایی انجام میگیرد. همچنین طراحی دستگاه هایی که فرآیند خشک کردن را
انجام میدهند مثل غذاهاي بچه که به صورت پودر تهیه میشود و طراحی دستگاه هاي استریلیزه، پاستوریزه و منجمدکننده برعهده متخصصین همین رشته است.

دروس تخصصی گرایش صنایع غذایی :
میکروبیولوژي عمومی، شیمی مواد غذایی، میکروبیولوژي مواد غذایی، صنایع غذایی، بیوشیمی مواد غذایی، تغذیه وبهداشت

گرایش پالایش :
گرایش پالایش به طراحی پالایشگاه ها باز می گردد. یعنی دانشجوي این گرایش، شیوه طراحی دستگاه هایی مثل برج هاي تقطیر، دستگاه هاي جداکننده مایعات از مایعات و گازها از مایعات را میآموزد؛ دستگاه هایی که مشتقات ئیدروکربنی مثل بنزین و گازوئیل و مواد سنگین تر مثل قیر و شوینده ها را از نفت خام جدا ساخته و به دست می آورد.
دروس تخصصی گرایش پالایش :
مهندسی احتراق، مهندسی پالایش، فرآیندهاي پالایش

گرایش بهره برداري از منابع نفت :
مهندس بهره برداري از منابع نفت مهندسی است که راه ها و روش هاي بهره برداري بهینه از مخازن نفت را ارائه میدهد. در واقع یک مهندس بهره برداري از نفت با توجه به نوع مخزن نفت تعیین میکند که به یاري کدام یک از روش هاي موجود؛ تزریق گاز، تزریق آب، تزریق مواد پلیمري یا ازدیاد حرارت میتوان نفت را راحت تر و مقرون به صرفه تر بهره برداري کرد. امروزه اکثر مخازن نفت کشور ما دچار افت فشار شده اند. به همین دلیل نفت به صورت طبیعی به سطح زمین نمیرسد و در نتیجه حضور مهندسین بهره برداري از منابع نفت، یک ضرورت اجتناب ناپذیر است.
دروس تخصصی گرایش بهره برداري از منابع نفت :
مهندسی مخازن هیدروکربوري، ازدیاد برداشت، حفاري و تولید، شبیه سازي مخازن نفتی، خواص ترمودینامیکی سیالات نفتی.

گرایش طراحی فرآیندهاي صنایع نفت:
فرآیند یعنی عملکرد یا روش و طریقی که بتوان به یاري آن ماده اي را از حالتی به حالت دیگر تغییر شکل داد و منظور از مهندس طراحی فرآیندهاي صنایع نفت یعنی فردي که روش این تغییر و تحول را طراحی کند. چون براي تبدیل یک ماده از حالت اولیه به حالتی خاص لازم است که دستگاه هایی طراحی شده و محاسباتی انجام بگیرد تا بتوان به نتیجه مطلوب دست یافت. طراحی صنایعی که بطور مستقیم یا غیر مستقیم وابسته به نفت خام یا فرآورده هاي پالایشگاه یا صنایع پتروشیمی است به مهندس شیمی گرایش طراحی فرآیندها مربوط می شود. یک مهندس شیمی گرایش طراحی فرآیندهاي صنایع نفت، واکنشهاي خاصی را از شیمیستها میگیرد و با توجه به شرایط محیطی، اقتصادي و … بهترین روش تولید مواد شیمیایی و خالصسازي آنها را پیدا کرده و پیاده میکند.
دروس تخصصی گرایش طراحی فرآیندهاي نفت :
فرآیندهاي پالایش نفت و گاز، طراحی برج و مبدل، تعیین مشخصات دستگاه ها، سیستم هاي اندازه گیري.

توانایی هاي لازم :
رشته مهندسی شیمی برخلاف تصور عامه مردم بیش از آن که در ارتباط با علم شیمی باشد همچون رشته هاي مهندسی دیگر در ارتباط با علم ریاضی است. به همین دلیل یک دانشجوي مهندسی شیمی در درجه اول باید در درس ریاضی قوي باشد و دو درس فیزیک و شیمی در مراحل بعدي قرار دارد. شاید جالب باشد که بدانید، دانشجویان مهندسی شیمی نسبت به دانشجویان رشته هاي مهندسی دیگر، تنها 9واحد بیشتر شیمی میخوانند. در مقابل،ریاضی در این رشته بسیار اهمیت دارد چون یک مهندس شیمی براي طراحی رآکتور، برج و مبدل نیاز به دانش ریاضی دارد.همچنین دانشجوي این رشته باید دقت نظر زیادي داشته باشد زیرا در مهندسی شیمی علاوه بر آزمایش هایی در مقیاس بزرگ، آزمایشهایی در مقیاس کوچک نیز وجود دارد. براي مثال در شیمی تجزیه، بعضی از آزمایشها در حد میلیونیم “P.P.M” است بدون شک در چنین آزمایشی اگر یک صدم گرم نیز اشتباه شود، خطا افزایش پیدا
کرده و آزمایش به هم میریزد.

موقعیت شغلی در ایران :
هرکارخانه تولیدي اعم از کوچک یا بزرگ نیاز به یک مهندس شیمی دارد. چون تقریباً تمام فرایندهاي نوین از مواد شیمیایی استفاده میکنند. کشور ما نیز به عنوان یک کشور نفت خیز براي استخراج، پالایش، انتقال نفت و همچنین براي تبدیل نفت به فرآورده هاي شیمیایی که داراي ارزش افزوده بسیار زیادي هستند، نیاز به مهندسین شیمی دارد. فعالیت در دو بخش مهم صنعت یعنی طراحی رآکتورها و طراحی دستگاه هایی که به جداسازي مواد می پردازند نیز تنها منحصر به مهندسین شیمی می شود. علاوه بر صنایع نفت و گاز و پتروشیمی، همه کارخانه ها از جمله کارخانه هاي سیمان، سرامیک، صنایع غذایی و حتی نیروگاهها به مهندس شیمی نیاز دارند. فارغ التحصیل مهندسی شیمی گرایش صنایع غذایی نیز بطور اختصاصی میتواند در کارخانه هاي تولید موادغذایی یا داروسازي فعالیت کند